Ιχθυοκαλλιέργειες που πνίγονται από ξενόφερτους υάκινθους του νερού. Αβγά σπάνιων πτηνών που γίνονται βορά αρουραίων. Σωλήνες σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που βουλώνουν από εισβάλλοντα μύδια. Καλώδια ηλεκτροδότησης που πέφτουν από το βάρος καφέ δενδρόφιδων.
Είναι μερικά παραδείγματα του περιβαλλοντικού χάους που φέρνουν τα χωροκατακτητικά ξενικά είδη –ζώα, φυτά και μικρόβια που εξαπλώνονται σε μακρινές περιοχές λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας και ανατρέπουν τις οικολογικές ισορροπίες.
Τα χωροκατακτητικά είδη είναι βασικός παράγοντας στο 60% των εξαφανίσεων ζώων και φυτών, ενώ το οικονομικό κόστος των ζημιών που προκαλούν τετραπλασιάζεται κάθε δεκαετία από το 1970, δείχνει έκθεση του ΟΗΕ.
Σε παγκόσμιο επίπεδο οι ζημιές έφτασαν το 2019 το αστρονομικό νούμερο των 423 δισεκατομμυρίων δολαρίων, υπολογίζει η έκθεση της Διακυβερνητικής Πλατφόρμας Επιστημονικής Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες Οικοσυστημάτων (IPBES).
Συνολικά 86 ειδικοί από 49 χώρες εργάστηκαν μια τετραετία για τη σύνταξη της έκθεσης, η οποία εξέτασε 3.500 χωροκατακτητικά ξενικά είδη.
Απώλειες ειδών και ασθένειες
Τα χωροκατακτητικά είδη είναι υποσύνολο των 37.000 ξενικών ειδών που εκτιμάται ότι έχουν μεταφερθεί σε νέες περιοχές από τον άνθρωπο –είτε ως εκτρεφόμενα ζώα ή καλλιεργούμενα φυτά είτε ως λαθρεπιβάτες αεροπλάνων και πλοίων. Τα είδη αυτά ανταγωνίζονται την ντόπια χλωρίδα και πανίδα, βλάπτουν τις καλλιέργειες και προκαλούν ζημιές σε υποδομές.
Για παράδειγμα, η φονική πυρκαγιά που κατέκαψε το Μάουι της Χαβάης τον περασμένο μήνα φούντωσε λόγω ενός αφρικανικού χόρτου που είχε εισαχθεί παλαιότερα στο νησί ως ζωοτροφή.
Όπως επισημαίνει η έκθεση, τα χωροκατακτητικά ξενικά είδη είναι σήμερα μια από τις πέντε σημαντικότερες αιτίες απώλειας βιοποικιλότητας, μαζί με την αλλαγή στη χρήση γης, την άμεση εκμετάλλευση ειδών, την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση,.
«Γνωρίζουμε ότι το πρόβλημα θα γίνει πολύ, πολύ χειρότερο» δήλωσε στο Reuters η οικολόγος Χέλεν Ρόι, μέλος της συντακτικής ομάδας στην IPBES.
H άνοδος της θερμοκρασίας λόγω κλιματικής αλλαγής είναιένας από τους λόγους που ορισμένα προβληματικά είδη αυξάνουν τη γεωγραφική τους εξάπλωση. Μεταξύ άλλων, ξενικά είδη κουνουπιών που μεταδίδουν ασθένειες όπως ο δάγκειος πυρετός, η ελονοσία και ο ιός του Δυτικού Νείλου.
«Τα ξενικά είδη δεν επηρεάζουν μόνο τη φύση αλλά και τον άνθρωπο και προκαλούν τρομερές απώλειες ζωής» δήλωσε ο Άνιμπαλ Πάουτσαρντ του Ινστιτούτου Οικολογίας και Βιοποικιλότητας, μέλος της συντακτικής ομάδας.
Δύσκολη η εξάλειψη
Περίπου τα τρία τέταρτα των επιπτώσεων από τα χωροκατακτητικά είδη αφορούν την ξηρά, ειδικά τα δάση και τις καλλιεργούμενες εκτάσεις.
Μεγαλύτερες είναι συχνά είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ξενικών ζώων, ειδικά αν πρόκειται για θηρευτές, επισήμανε η Ρόι.
Σε πολλά νησιά, τα ντόπια είδη έχουν εξελιχθεί χωρίς την απειλή θηρευτών και δεν έχουν άμυνες απέναντί τους, τόνισε ο Πάουτσαρντ. «Τα πτηνά της Νέας Ζηλανδίας δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία με αρουραίους μέχρι που τους έφεραν οι άνθρωποι. Φτιάχνουν τις φωλιές τους στο επίπεδο του εδάφους» εξήγησε.
Η Νέα Ζηλανδία προσπαθεί σήμερα να εξαφανίσει τις γάτες, οι οποίες ευθύνονται για εξαφανίσεις ντόπιων ειδών.
Οι αρουραίοι και τα κουνέλια έχουν εξαλειφθεί από κάποια μικρά νησιά, όπως στη Γαλλική Πολυνησία, με φόλες και παγίδες. Όμως οι μεγάλοι πληθυσμοί ξενικών ζώων που αναπαράγονται γρήγορα είναι δύσκολη υπόθεση. Το ίδιο ισχύει και για τα χωροκατακτητικά, των οποίων οι σπόροι μπορεί να μένουν για χρόνια στο έδαφος.
Πιο αποτελεσματική είναι σίγουρα η πρόληψη, τονίζει η έκθεση, για παράδειγμα με την ενίσχυση των μέτρων βιοασφάλειας στα σύνορα και τα εισαγόμενα προϊόντα.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, η διεθνής κοινότητα υπέγραψε το Παγκόσμιο Πλαίσιο Βιοποικιλότητας του Κουνμίνγκ-Μόντρεαλ, το οποίο θέτει ως στόχο τον περιορισμό της εισαγωγής χωροκατακτητικών ειδών προτεραιότητας κατά τουλάχιστον 50% έως το 2030.
