Παράδειγμα ήταν η συζήτηση και η πρόταση ψηφίσματος που προέκυψε μετά από ερώτηση της Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων προς το Συμβούλιο και την Επιτροπή σχετικά με το επαρκές ελάχιστο εισόδημα που να διασφαλίζει την ενεργό ένταξη.
Ένας στους πέντε, περίπου 94,5 εκατομμύρια άτομα συνολικά αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ το 2021. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το 20 % των ανέργων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας δεν είναι επιλέξιμοι για εισοδηματική στήριξη και, σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου το 30 % έως 50 % του επιλέξιμου πληθυσμού δεν λαμβάνουν στήριξη ελάχιστου εισοδήματος.
Το 2021, 95,4 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ, δηλαδή το 21,7 % του πληθυσμού της ΕΕ[1], βρίσκονταν αντιμέτωποι με κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Γεγονός που επιβαρύνθηκε από την κρίση της πανδημίας.
- Σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτιμάται ότι επιπλέον 68 έως 135 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως μπορεί να οδηγηθούν στη φτώχεια έως το 2030 ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής [2]
Το 2020, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού για τα άτομα ηλικίας 15-29 ετών ήταν 25,4 % στην ΕΕ, που αντιστοιχεί σε περίπου 18,1 εκατομμύρια άτομα, το 35 % του πληθυσμού της ΕΕ σε ηλικία εργασίας που αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού ενδέχεται να μην καλύπτεται από ελάχιστο εισόδημα ή άλλες κοινωνικές παροχές[3].
Το 20 % των ανέργων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας στην ΕΕ δεν δικαιούνται εισοδηματική στήριξη. Εκτιμάται ότι το 30-50 % του πληθυσμού που είναι επιλέξιμος για συστήματα ελάχιστου εισοδήματος στην ΕΕ δεν επωφελείται από αυτά[4].
Επίσης το 2021 το ποσοστό των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ ήταν 29,7 % μεταξύ των ατόμων με αναπηρία έναντι 18,8 % για τον υπόλοιπο πληθυσμό[5].
Το 2020 το ποσοστό των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού μεταξύ των συνταξιούχων στην ΕΕ ήταν 15,6 %. Το μισθολογικό και συνταξιοδοτικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων παραμένει μεγάλο και ανερχόταν στο 13 % το 2020[6] και 29 % το 2019 αντίστοιχα[7]
Το χάσμα φτώχειας μεταξύ των δύο φύλων έχει διευρυνθεί τα τελευταία πέντε χρόνια, το 80 % της μακροχρόνιας φροντίδας στην Ευρώπη παρέχεται από άτυπους φροντιστές οι οποίοι είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, καθώς το 42 % των μη εργαζόμενων φροντιστών βρίσκονται στο χαμηλότερο τεταρτημόριο των εισοδημάτων και το 59 % των μη εργαζόμενων φροντιστών δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα.
ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ
Η ΑΞΙΟΠΡΕΠΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗ
Θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο και αποδεκτό από όλους ότι η αξιοπρεπής διαβίωση αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Επομένως τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος που συνδυάζονται με κίνητρα και μέτρα τα οποία θα επιτρέπουν άτομα που είναι σε θέση να εργαστούν, να συμμετέχουν στην απασχόληση, ως κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας, το οποίο θα πρέπει να εγγυάται ένα αξιοπρεπές ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης.
- Τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος θα πρέπει να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη μείωση της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού και των ανισοτήτων.
Τα ερωτήματα που υπέβαλε η Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων αφορούσαν τον τρόπο που τα Κράτη – Μέλη θα θέσουν τα οικεία συστήματα ούτως ώστε να πετύχουν, τουλάχιστο στο επίπεδο του ορίου κινδύνου φτώχειας, με κίνητρα για επανένταξη στην αγορά για όσους μπορούν να εργαστούν χωρίς να εξαναγκάζονται να αποδέχονται επισφαλή εργασία.
Επιπλέον πως θα επιτευχθεί η ουσιαστική στήριξη σε όσους επιλεγούν για βοήθεια, χωρίς να υποκαθιστούν άλλα μέτρα κοινωνικής πολιτικής σε άλλους τομείς (π.χ. στέγαση, υγειονομική περίθαλψη, στήριξη των ατόμων με αναπηρία ή ένταξη στην αγορά εργασίας).
Στην πρόταση ψηφίσματος η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός προσεγγίζονται ως ζήτημα ατομικής και συλλογικής κοινωνικής ευθύνης. Τονίζεται ότι το ελάχιστο εισόδημα «δεν θα πρέπει να θεωρείται απλώς ως δαπάνη κοινωνικής πρόνοιας, αλλά μάλλον ως επένδυση στους ανθρώπους και στην οικονομία, δεδομένου ότι οι δικαιούχοι είναι πιθανό να το δαπανήσουν άμεσα για καθημερινές ανάγκες».
Σημαντικό είναι ότι, τουλάχιστο ακροθιγώς, οι αιτίες τους θεωρούνται συνδεδεμένες με τις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές των κρατών μελών και της ΕΕ.
Για να μπορέσουν να λειτουργήσουν τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος είναι απαραίτητο τα κράτη μέλη να τα αξιολογούν τακτικά και να τα επικαιροποιούν προκειμένου να διασφαλίζεται ότι το επίπεδο στήριξης είναι επαρκές και αντικατοπτρίζει το εθνικό κατώτατο όριο AROPE ή τη χρηματική αξία των αναγκαίων αγαθών και υπηρεσιών και διασφαλίζει την αγοραστική δύναμη των δικαιούχων, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος ζωής.
- Η εργασιακή φτώχεια πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη θέσπιση αξιοπρεπών μισθών, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η εργασία αμείβεται και να αποτραπεί η εξάρτηση από τα συστήματα ελάχιστου εισοδήματος.
Αξιόλογη θα μπορούσαμε να χαρακτηριστεί η θέση για προληπτικό εντοπισμό των δυνητικά δικαιούχων με σκοπό την αντιμετώπιση του προβλήματος της μη ανάληψης. Ουσιαστικά να εντοπίζονται, να ενημερώνονται και να καθοδηγούνται κατά τη διάρκεια της υποβολής της αίτησης.
Σημαντική είναι και η προσέγγιση ότι η στήριξη του ελάχιστου εισοδήματος θα πρέπει να χορηγείται μετά την εξακρίβωση των ατομικών πηγών εισοδήματος και όχι βάση νοικοκυριού γιατί αυτό μπορεί να δημιουργήσει έναν κύκλο εξάρτησης.
Σημαντική είναι επίσης η θέση τα Κράτη – Μέλη να αποτρέπουν τους δικαιούχους από το να αναγκάζονται να αποδέχονται θέσεις εργασίας χαμηλής ποιότητας.
ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, εκ μέρους της Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Γερμανίδα ευρωβουλευτής Özlem Demirel ανέφερε ότι έχει γίνει κοινωνικό φαινόμενο «Άνθρωποι που τρώνε μόνο ξηρά ζυμαρικά στο τέλος του μήνα, παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο πεινασμένα, συνταξιούχοι που αναζητούν επιστρεφόμενα μπουκάλια σε κάδους σκουπιδιών, εργαζόμενοι που δεν μπορούν πλέον να τα βγάλουν πέρα παρά τη δουλειά τους».
«Η φτώχεια, πρόσθεσε, δεν είναι κάτι ατομικό» αλλά η ίδια «η πλούσια ΕΕ επιτρέπει στον εαυτό της υπερβολική φτώχεια»
Συμπληρώνοντας η Ευρωβουλευτής από το Κομμουνιστικό Κόμμα Πορτογαλίας Sandra Pereira ανέφερε:
«Η θέσπιση συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης» πρέπει να «αποτελούνται από ειδικά μέτρα στήριξης για άτομα με ανεπαρκές εισόδημα και που εγγυώνται το δικαίωμα στην υγεία, την εκπαίδευση, τη στέγαση, μεταξύ άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων. Παράλληλα να υπάρχουν μέτρα ένταξης που να εγγυώνται ένα επαρκές επίπεδο διαβίωσης και προώθηση της κοινωνικής ένταξης».
Κλείνοντας τόνισε: «Αλλά ας μην κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την καταπολέμηση της φτώχειας είναι η καταπολέμηση των αιτιών της. Απαιτούνται συγκεκριμένα μέτρα για την προώθηση των δημοσίων πολιτικών απασχόλησης και τη στήριξη και προώθηση της εθνικής παραγωγικής ικανότητας, με στόχο τη δημιουργία θέσεων εργασίας με δικαιώματα, την εκτίμηση της εργασίας και των εργαζομένων, την αύξηση των μισθών, την αποτίμηση των δημοσίων υπηρεσιών και τη διασφάλιση του δικαιώματος στη στέγαση.»
- Η πρόταση ψηφίσματος υπερψηφίστηκε με 336 ψήφους υπέρ, 174 κατά και 121 αποχές.
[1] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Living_conditions_in_Europe_-_poverty_and_social_exclusion#:~:text=In%202021%2C%2095.4%20million%20people,21.7%20%25%20of%20the%20EU%20population.
[2] https://www.worldbank.org/en/news/feature/2020/10/07/global-action-urgently-needed-to-halt-historic-threats-to-poverty-reduction.
[3] https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=1092
[4] https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=1092
[5] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Disability_statistics_-_poverty_and_income_inequalities.
[6] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Gender_pay_gap_statistics.
[7] https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/ddn-20210203-1.
