Ολόκληρη η έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως για την υπόθεση απόκρυψης τοκετού

Έκθεση Επιτρόπου Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με τον χειρισμό και τη διερεύνηση από την Αστυνομία υπόθεσης απόκρυψης τοκετού

Αρ. Φακ: Α/Π 327/2013

Λευκωσία, 27 Αυγούστου 2013

Προϊστάμενος Τομέα: Άριστος Τσιάρτας

Ερευνών Λειτουργός : Κάλια Καμπανελλά

Ι. Αντικείμενο παραπόνου

$11.Η κ. Κορίνα Δημητρίου υπέβαλε παράπονο εκ μέρους της οργάνωσης «Συμφιλίωση», με επιστολή της ημερομηνίας 18 Φεβρουαρίου 2013, σε σχέση με δημοσίευμα της ίδιας ημέρας στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», σύμφωνα με το οποίο στις 16 Φεβρουαρίου 2013 συνελήφθη μια γυναίκα, υπήκοος Βουλγαρίας, για τo αδίκημα της ανθρωποκτονίας και της απόκρυψης τοκετού. Σύμφωνα με τα στοιχεία που αναφέρονται στο εν λόγω δημοσίευμα, η ως άνω εργαζόταν τους τελευταίους τέσσερεις μήνες σε αγρόκτημα στην Σωτήρα και γέννησε ένα βρέφος μόνη της στο υπνοδωμάτιο του σπιτιού όπου διέμενε.

Στη συνέχεια, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, η εργοδότρια της βρήκε στο δωμάτιο της μητέρας μια μαύρη σακούλα σκουπιδιών, την οποία πέταξε στο κάδο, όπου αργότερα βρέθηκε νεκρό το νεογέννητο βρέφος.

$12.Ακολούθως, πληροφορήθηκα ότι στις 21 Φεβρουαρίου 2013, η μητέρα αφέθηκε ελεύθερη αφού κατηγορήθηκε μόνο για το αδίκημα της απόκρυψης τοκετού, δεδομένου ότι το αποτέλεσμα των ιστολογικών εξετάσεων που έγιναν έδειξε ότι το βρέφος γεννήθηκε νεκρό.

ΙΙ. Διερεύνηση παραπόνου

$13.Η συγκεκριμένη υπόθεση, όπως αναλύθηκε στον Τύπο, με προβλημάτισε έντονα, θεωρώντας ότι πιθανόν να αναδεικνύει μια σειρά αδυναμιών στο πλαίσιο εργοδότησης και προστασίας των εγκύων εργαζομένων, ιδιαίτερα των μεταναστριών.

$14.Ως εκ τούτου, ζήτησα από τον Αρχηγό Αστυνομίας, με επιστολές μου, ημερομηνίας 26 Φεβρουαρίου, 12 Απριλίου και 20 Μαΐου 2013, να θέσει υπόψη μου το περιεχόμενο του ανακριτικού φακέλου και το σύνολο των στοιχείων που συνελέγησαν και οδήγησαν στη σύλληψη και κράτηση της μητέρας, εντός 3 εβδομάδων. Επίσης, ζήτησα ενημέρωση για τις ενέργειες στις οποίες τυχόν προχώρησε η Αστυνομία για την παροχή οποιασδήποτε στήριξης, πέραν της ιατρικής περίθαλψης, στη μητέρα, κατά τη διάρκεια της κράτησης της, με τη συνδρομή άλλων υπηρεσιών (Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας).

$15.Με επιστολή του Αρχηγού Αστυνομίας, ημερομηνίας 20 Ιουνίου 2013, μου αποστάληκε αντίγραφο του σχετικού Ποινικού Φακέλου με στοιχεία Σ/127/13 του ΤΑΕ Αμμοχώστου, το οποίο μελετήθηκε προσεχτικά κατά τη διερεύνηση του παραπόνου.

$16.Επιπλέον, πληροφορήθηκα ότι οι συνθήκες θανάτου του βρέφους αποτελούν αντικείμενο θανατικής ανάκρισης που εκκρεμεί ενώπιον του αρμόδιου Δικαστηρίου.

ΙΙΙ. Διαπιστώσεις όσον αφορά την διερεύνηση των σχετικών ποινικών αδικημάτων

$17.Σύμφωνα με τον ποινικό φάκελο που τέθηκε υπόψη μου, η Αστυνομία κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης έλαβε καταθέσεις από την μητέρα του βρέφους, τον εργοδότη της και την σύζυγο του, την Ιατρική Λειτουργό του Νοσοκομείου Αμμοχώστου που εξέτασε την μητέρα και την Ιατροδικαστή που εξέτασε το νεκρό βρέφος. Επίσης, ενώπιον της Αστυνομίας τέθηκαν τα αποτελέσματα της νεκροτομής που διενήργησε η Ιατροδικαστής Δρ. Ελένη Αντωνίου καθώς και των ιστολογικών εξετάσεων που ακολούθησαν.

$18.Οι ληφθείσες καταθέσεις μελετήθηκαν προσεκτικά κατά τη διερεύνηση του παραπόνου. Από αυτές, προκύπτουν, κατά την άποψη μου, συγκεκριμένα ερωτηματικά και σημαντικά κενά όσον αφορά τον χειρισμό της υπόθεσης από τα μέλη του ΤΑΕ Αμμοχώστου, τα οποία αναλύονται στα ακόλουθα:

α) Η διερεύνηση της εμπλοκής του εργοδότη και της συζύγου του

$19.Κατ’ αρχήν, τόσο ο εργοδότης της μητέρας του βρέφους όσο και η σύζυγος του υπέπεσαν σε αντιφάσεις κατά τη λήψη των καταθέσεων τους, οι οποίες δεν καταγράφηκαν κατά την αξιολόγηση των γεγονότων από την Αστυνομία. Ειδικότερα, τόσο ο εργοδότης όσο και η σύζυγος του στις αρχικές τους καταθέσεις απέκρυψαν το γεγονός ότι απασχολούσαν εποχιακά την μητέρα για τρία συνεχόμενα έτη. Αντίθετα, δήλωναν ότι προσέλαβαν την κατηγορούμενη πριν από τέσσερεις μήνες.

$110.Περαιτέρω, ο εργοδότης στην αρχική του κατάθεση απέκρυψε το γεγονός ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με την εργαζόμενη μητέρα. Η αποκάλυψη της πραγματικής σχέσης του με την μητέρα έγινε αφότου βρέθηκε το νεκρό βρέφος στον κάδο απορριμάτων.

$111.Επιπλέον, αντίφαση προκύπτει όσον αφορά τον χρόνο κατά τον οποίο ο εργοδότης συνέλλεξε τα σακούλια σκουπιδιών που βρίσκονταν στο χώρο διαμονής της μητέρας, αλλά και τον τόπο όπου τελικά τα πέταξε. Σύμφωνα με την κατάθεση της συζύγου του[1], αυτό έγινε σε κάδο σκουπιδιών στο περιβόλι τους στις 16/2/13 γύρω στις 7 το πρωί, μόλις η ίδια και ο σύζυγος της βρήκαν την μητέρα αιμόφυρτη στο αγροτόσπιτο όπου διέμενε. Αντίθετα, σύμφωνα με την κατάθεση του εργοδότη[2], ο ίδιος και η σύζυγος του στις 16/2/13 κατά τις 10πμ επέστρεψαν στο αγροτόσπιτο, μετά την μεταφορά της μητέρας στο Νοσοκομείο και αφού έμαθαν ότι αυτή ήταν έγκυος, προκειμένου να καθαρίσουν το σπίτι. Τότε, σύμφωνα με όσα ο ίδιος κατέθεσε, φόρτωσαν μαζί με τη σύζυγο του τα σακούλια στο αυτοκίνητο του και τα πέταξαν σε κοντινό κάδο απορριμμάτων. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το νεκρό βρέφος ανευρέθηκε τελικά σε κάδο που υποδείχθηκε από τον εργοδότη και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 200 μέτρων από το αγροτόσπιτο[3] .

$112.Οι ως άνω αντιφάσεις όσον αφορά τη διάθεση του πτώματος του νεκρού βρέφους από τον εργοδότη και τη σύζυγο του δεν φαίνεται να προβλημάτισαν ιδιαίτερα την Αστυνομία κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης. Ιδιαίτερα, δεν εξετάστηκε με προσοχή το ενδεχόμενο ο εργοδότης, μόνος του ή με τη σύζυγο του, να είχε διαπράξει το αδίκημα της απόκρυψης του τοκετού, αφού ξεκάθαρα εμπλέκονται στην απόρριψη των σακουλιών όπου βρισκόταν το νεκρό βρέφος. Άλλωστε, οι πιο πάνω καταθέσεις επιβεβαιώνουν ότι η μητέρα του βρέφους βρισκόταν σε πολύ άσχημη κατάσταση μετά τον τοκετό λόγω αιμορραγίας που είχε και για το λόγο αυτό δεν θα μπορούσε εύλογα να αναμένεται ότι θα ειδοποιούσε άμεσα οποιονδήποτε για όσα είχαν προηγηθεί ούτε ότι η ίδια είχε απορρίψει το νεκρό βρέφος σε κάδο σκουπιδιών που απείχε 200 μέτρα.

$113.Παρότι η μητέρα κατηγορήθηκε άμεσα για απόκρυψη τοκετού, όσον αφορά την εμπλοκή του εργοδότη της η Αστυνομία αρκέστηκε στις διαβεβαιώσεις του ίδιου ότι δεν είχε αντιληφθεί την ύπαρξη του νεκρού βρέφους εντός των σακουλιών, παρότι γνώριζε για την εγκυμοσύνη και είχε ανοίξει τα σακούλια βλέποντας μέσα ματωμένα ρούχα και πετσέτες.

$114.Εάν το γεγονός αυτό συνδυαστεί με άλλα γεγονότα που προκύπτουν από τις καταθέσεις, όπως τις υποψίες που βάσιμα είχε ο εργοδότης ότι αυτός ήταν ο πατέρας του παιδιού, την θέληση του να αποκρύψει την πραγματική σχέση του με τη μητέρα από τη σύζυγο του και την τοποθέτηση των σακουλιών σε κάδο που απέχει 200 μέτρα από το σπίτι, θεωρώ ότι κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει, χωρίς περαιτέρω εξέταση, το ενδεχόμενο ο εργοδότης σκόπιμα να αποφάσισε να απορρίψει το νεκρό βρέφος σε κάδο σκουπιδιών και ως εκ τούτου, να εμπλέκεται στο αδίκημα της απόκρυψης τοκετού.

β)Η προφυλάκιση της μητέρας για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας

γ) Η διερεύνηση της σχέσης του εργοδότη με την εργαζόμενη-μητέρα

ΙV. Ο ευρύτερος χειρισμός του περιστατικού – Εμπλοκή άλλων Υπηρεσιών – Εργασιακές συνθήκες για τις γυναίκες μετανάστριες

$130.Περαιτέρω, η Αστυνομία δεν μερίμνησε για την παροχή ψυχολογικής στήριξης στην μητέρα του βρέφους κατά την διάρκεια της κράτησης της. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την σχετική καταχώρηση στο Ημερολόγιο Ενέργειας του ΤΑΕ Αμμοχώστου, αρχικά διευθετήθηκε ραντεβού με Κυβερνητικό ψυχολόγο και ψυχίατρο, αλλά αυτό ακυρώθηκε όταν τα αποτελέσματα των ιστολογικών εξετάσεων κατέδειξαν ότι το βρέφος γεννήθηκε νεκρό. Δηλαδή, η Αστυνομία έκρινε απαραίτητη τη διευθέτηση του συγκεκριμένου ραντεβού αποκλειστικά για τον σκοπό της αξιολόγησης της ψυχολογικής και ψυχιατρικής κατάστασης της μητέρας ως ύποπτης για την θανάτωση του βρέφους της. Προφανώς, οι ανάγκες για ψυχολογική στήριξη μιας μητέρας που μόλις είχε γεννήσει ένα νεκρό βρέφος δεν αξιολογήθηκαν ως ιδιαίτερα σοβαρές από την Αστυνομία.

V. Συμπεράσματα – Εισηγήσεις

$131.Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, αντικείμενο της διερεύνησης που έγινε από το Γραφείο μου και της παρούσας Έκθεσης δεν είναι η διαπίστωση των συνθηκών θανάτου του βρέφους, καθώς το ζήτημα αυτό εξετάζεται από το αρμόδιο Δικαστήριο. Αντικείμενο της παρέμβασης μου αποτελεί ο χειρισμός της υπόθεσης αυτής από το ΤΑΕ Αμμοχώστου κατά τη διερεύνηση των σχετικών ποινικών αδικημάτων αλλά και η εμπλοκή άλλων Υπηρεσιών.

$132.Τόσο τα δεδομένα του ίδιου του περιστατικού όσο και ο χειρισμός του από την Αστυνομία φέρνει στην επιφάνεια, κατά τη γνώμη μου, το καθεστώς σιωπής και αφάνειας που δυστυχώς επικρατεί γύρω από την εργασία των γυναικών – μεταναστριών. Από την εμπειρία του Γραφείου μου στη διερεύνηση παραπόνων στον τομέα της οικιακής και γεωργικής εργασίας, διαφαίνεται ότι η γυναικεία μεταναστευτική εργασία, κοινωνικά απαξιωμένη και αποξενωμένη, είναι το «προνομιακό» πεδίο της επισφαλούς εργασίας και όλων των διακριτικών της γνωρισμάτων: της σκληρής εκμετάλλευσης, της καταπάτησης της εργατικής νομοθεσίας, των εξευτελιστικών όρων εργασίας και των αυθαίρετων εργοδοτικών πρακτικών. Το συγκεκριμένο περιστατικό δεν είναι καθόλου ασύνδετο με το ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικών, οικονομικών και έμφυλων συνθηκών που παράγουν και επιτρέπουν παρόμοια περιστατικά, διαμορφώνοντας συνειδήσεις και ανατροφοδοτώντας αντιλήψεις.

$133.Ο χειρισμός του περιστατικού από την Αστυνομία και οι παραλείψεις που επισημάνθηκαν συνδέονται και αναδεικνύουν, κατά την άποψη μου, στερεοτυπικές αντιλήψεις που διακατέχουν την κοινωνία μας και κατ’ επέκταση και τα μέλη της Αστυνομίας όσον αφορά το πλαίσιο εργασίας των γυναικών – μεταναστριών και τη θέση τους έναντι του Κύπριου εργοδότη. Δυστυχώς, είναι διαδεδομένη η αντίληψη ότι οι γυναίκες- μετανάστριες, κυρίως από Βαλκανικές χώρες, έρχονται στην Κύπρο με σκοπό να προσφέρουν πρώτιστα σεξουαλικές υπηρεσίες και δευτερευόντως πραγματική εργασία. Άλλωστε, είναι συχνές οι περιπτώσεις που εργοδότες συνάπτουν ερωτικές σχέσεις με το γυναικείο προσωπικό που εργοδοτούν, είτε ως οικιακές βοηθούς είτε ως εργάτριες, χωρίς αυτό να προβληματίζει, πολλές φορές, τις αρμόδιες υπηρεσίες. Οι αντιλήψεις αυτές αποτέλεσαν, κατά τη γνώμη μου, την αιτία που η μητέρα του βρέφους δεν αντιμετωπίστηκε ως πιθανό θύμα εμπορίας προσώπων, αφού ουδέποτε αμφισβητήθηκε από τα μέλη της Αστυνομίας η βούληση της ίδιας για τη σύναψη σεξουαλικών σχέσεων με τον εργοδότη της. Μελετώντας τον χειρισμό της υπόθεσης αυτής, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ κατά πόσο η διερεύνηση του περιστατικού θα κινούνταν προς την ίδια κατεύθυνση εάν η μητέρα του βρέφους ήταν Κύπρια.

$134.Περαιτέρω, η συγκεκριμένη υπόθεση ανέδειξε την σκληρή πραγματικότητα των συνθηκών εργασίας των γυναικών – μεταναστριών, οι οποίες συχνά αναγκάζονται να εργάζονται με ιδιαίτερα επαχθείς όρους όσον αφορά τα ωράρια, το είδος της εργασίας αλλά και τις συνθήκες διαμονής τους στην Κύπρο. Μέσα σε ένα τόσο απομονωμένο και σκληρό εργασιακό περιβάλλον, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τους λόγους που οι γυναίκες αυτές συχνά δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια και δεν έχουν πρόσβαση σε υποστηρικτικές Υπηρεσίες του Κράτους (Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Ψυχολόγους, Ψυχίατρους).

$135.Θεωρώ ότι οι παραλείψεις της Αστυνομίας κατά τον χειρισμό της υπόθεσης, όπως έχουν αναλυθεί, υπήρξαν ιδιαίτερα σοβαρές και είχαν ως αποτέλεσμα την επιφανειακή μόνο διερεύνηση μιας πτυχής του περιστατικού, αφήνοντας αδιευκρίνιστες τις πιο σοβαρές πτυχές της υπόθεσης αυτής. Δεδομένου ότι η διερεύνηση της υπόθεσης έχει ήδη ολοκληρωθεί και εκκρεμεί ενώπιον του Γενικού Εισαγγελέα, οποιαδήποτε εισήγηση μου για κάλυψη των παραλείψεων που εντοπίστηκαν καθίσταται, δυστυχώς, ανέφικτη.

$136.Ως εκ τούτου, η Έκθεση μου υποβάλλεται στον Αρχηγό Αστυνομίας για προβληματισμό και τις δικές του ενέργειες για αποφυγή παρόμοιων παραλείψεων στο χειρισμό περιπτώσεων στο μέλλον. Πέραν τούτου, εισηγούμαι όπως ενταθούν οι προσπάθειες για πλήρη ενημέρωση των μελών της Αστυνομίας σε θέματα εμπορίας προσώπων και όπως εκδοθεί ενημερωτική εγκύκλιος προς όλα τα μέλη σχετικά με το περιεχόμενο του Εγχειριδίου για τη Διαδικασία Αναγνώρισης Θυμάτων Εμπορίας Προσώπων που έχει εκδώσει το αρμόδιο Γραφείο της Αστυνομίας. Επίσης, κοινοποιώ αντίγραφο της παρούσας Έκθεσης στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για ενημέρωση του και τυχόν δικές του ενέργειες στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του.

Ελίζα Σαββίδου

Επίτροπος Διοικήσεως και

Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων