Με το σχέδιο Marshall υπήρχε ένας διττός στόχος για τις αμερικανική ηγεσία. Από την μία, γνώριζαν πως για να συνεχίσουν τα εργοστάσιά τους να δουλεύουν σε πλήρεις ρυθμούς, θα έπρεπε να υπάρχει και η αναγκαία ζήτηση απ’ το εξωτερικό, γι’ αυτό και οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ τους στην υποστήριξη της Δυτικής Ευρώπης. Από την άλλη, οι θεμελιωτές του New Deal, έκριναν αναγκαία την ύπαρξη έστω δύο ακόμη υποστηριχτικών διεθνών νομισμάτων, και τα μόνα που πληρούσαν τις προϋποθέσεις ήταν το γερμανικό μάρκο και το ιαπωνικό γεν, φτάνει βέβαια να διέθεταν τον αναγκαίο στρατηγικό τους χώρο.
- Κάπως έτσι προωθήθηκε η ιδέα της ΕΚΑΧ, ως πρώτο στάδιο μιας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά και η αποαποικιοποίηση Ινδοκίνας και Ινδονησίας, μετά τη νίκη του Μάο στην Κίνα, ώστε σε συνδυασμό με την Ν.Κορέα να μετατραπούν στους κυριότερους αγοραστές των ιαπωνικών προϊόντων.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γ. Βαρουφάκης στον Παγκόσμιο Μινώταυρο, οι ΗΠΑ διασφάλισαν πως οι συμμάχοι τους «έπρεπε να διαθετουν ικανές ποσότητες δολαρίων με τα οποία να δύνανται να αγοράζουν όχι μόνο ιαπωνικά και γερμανικά προϊόντα αλλά και υψηλής προστιθέμενης αξίας αμερικανικά προϊόντα […] έτσι ώστε οι ΗΠΑ να παραμένουν πλεονασματικές». Αυτή άλλωστε ήταν και η πεμπτουσία του σχεδίου τους, να μαζεύονται πλεονάσματα στις ΗΠΑ που στη συνέχεια θα τα επένδυαν κατά το δοκούν.
Η δημιουργία των στρατηγικών (ή αλλιώς ζωτικών) χώρων των δύο πρώην εχθρών, συνεπαγόταν μοιραία την αύξηση του ανταγωνισμού με τις αμερικανικές πολυεθνικές. Μάλιστα, σύντομα καταργήθηκαν όλοι οι φραγμοί που υπήρχαν για την εισαγωγή των φθηνότερων γερμανικών και ιαπωνικών αυτοκινήτων, και ηλεκτρικών συσκευών, προς όφελος των δύο έτερων αποθεματικών νομισμάτων. Αυτό όμως δεν προκαλούσε κάποιο πρόβλημα στις ΗΠΑ, στον βαθμό που παρέμεναν πλεονασματικές.
Τα μεγάλα προβλήματα στην οικονομία της χώρας διαφάνηκαν την δεκαετία του 60΄, με τα τεράστια ποσά που δαπανήθηκαν για τον πόλεμο του Βιετνάμ, που σε συνδυασμό με το πολυδάπανο διαστημικό τους πρόγραμμα, τους ισχνούς ρυθμούς ανάπτυξης και την συνεχή αύξηση των εισαγωγών, κατέστησαν την χώρα ελλειμματική, με δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον.
«ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗ ΔΙΑΛΥΣΗ
ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ»
Την λύση στο πρόβλημα κλήθηκε να δώσει ένας εκ των ακραίων υποστηρικτών του νεοφιλελευθερισμού, ο Paul Volcker, ο οποίος πρότεινε την ανοικοδόμηση μιας νέας παγκόσμιας οικονομικής αρχιτεκτονικής. Από τους πρώτους που εισηγήθηκαν την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού, ο Volcker το 1978 μίλησε για «ελεγχόμενη διάλυση της παγκόσμιας οικονομίας».
Τι ακριβώς εννοούσε;
Το 1981, όντας πρόεδρος της Federal Reserve, αύξησε κατακόρυφα το επιτόκιο στο 20%, αντιστρέφοντας τις παγκόσμιες ροές κεφαλαίων προς την Wall Street. Πλέον, ο υπόλοιπος κόσμος, η ανεπτυγμένη Ευρώπη, η Ιαπωνία και οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες, ήταν «αναγκασμένες» να μεταφέρουν τα κέρδη τους στη Νέα Υόρκη, για να μην πέσει περαιτέρω η αξία του δολαρίου, απ’ το οποίο διέθεταν τεράστια ποσά σε συνάλλαγμα (δεδομένου ότι είχε ήδη υποτιμηθεί κατά 20-30% μετά ττην εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού), αλλά και για να συντηρούν την παγκόσμια ζήτηση προϊόντων, που τότε το επίκεντρό της βρισκόταν στις ΗΠΑ.
Με λίγα λόγια, «οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να συντηρούν ανέξοδα δύο ολοένα αυξανόμενα ελλείμματα: ένα στο εμπορικό τους ισοζύγιο με τον υπόλοιπο κόσμο και ένα του προϋπολογισμού της ομοσπονδιακής κυβέρνησης», διατηρώντας παράλληλα και την ηγεμονική τους θέση παγκοσμίως.
- Το σχέδιο του Volcker απέδωσε τα μέγιστα την δεκαετία του 90΄ και του 2000, τότε που οι εισροές προς το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης έφθασαν στο ζενίθ τους, την ίδια ώρα που «απογειώθηκε» το εμπορικό έλλειμμα της χώρας.
Υπεύθυνες γι’ αυτή την εξέλιξη δεν ήταν μόνο οι γερμανικές και ιαπωνικές βιομηχανίες, αλλά και οι αναδυόμενες κινεζικές, που σταδιακά έκαναν το δικό τους μπάσιμο στο παγκόσμιο εμπόριο. Παράλληλα, οι μισθοί στις ΗΠΑ συμπιέστηκαν τόσο, ώστε να τους προσπεράσουν οι αντίστοιχοι ευρωπαϊκοί.
Οι τεράστιες ποσότητες χρήματος που εισέρρεαν στην χώρα, φαινομενικά ωφέλεσαν τα δημόσια οικονομικά, τις χρηματιστιριακές εταιρείες και τις τράπεζες, που χωρίς να γνωρίζουν πώς να τα διαχειριστούν, άρχισαν να δανείζουν σωρηδόν την Τρίτη τάξη, πιστεύοντας πως με την μορφή των CDOs (το κόψιμο των δανείων σε κομμάτια, η ενοποίηση πολλών διαφορετικών κομματιών και η μεταπώλησή τους με μεγάλες αποδόσεις) θα εξέλιπε ο οποιοσδήποτε κίνδυνος αδυναμίας αποπληρωμής τους, μία ψευδαίσθηση που κατέρρευσε το 2008…
Μ.Κ.
