Βρισκόμαστε στα τέλη του 19ου αιώνα. Η εργατική τάξη έχει ξεκινήσει τον αγώνα για το οκτάωρο. Διαμορφώνεται το αίτημα για 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ξεκούραση, 8 ώρες ελεύθερος χρόνος. Την 1η Μαΐου του 1886 τα εργατικά συνδικάτα διαδηλώνουν στο Σικάγο και σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ για το οκτάωρο. Η απόφαση για απεργιακές κινητοποιήσεις την 1η Μαΐου στο Σικάγο πάρθηκε το 1884 στο συνέδριο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργασίας. Είχαν προηγηθεί διεκδικήσεις εργατών στον Καναδά το 1872. Οι εργάτες δούλευαν τότε από 10 μέχρι και 16 ώρες την ημέρα. Το Σικάγο είναι μια αναπτυσσόμενη και βιομηχανοποιημένη πόλη. Έχει πάνω από 1.200 εργοστάσια με περισσότερους από 350.000 εργαζόμενους, η μεγάλη πλειονότητα των οποίων είναι μετανάστες.
Την Πρωτομαγιά γίνεται μεγάλη συγκέντρωση από 90.000 εργάτες. Το σχέδιο των συνδικάτων ήταν να επεκταθεί η διαμαρτυρία χρονικά. Στις 3 Μαΐου η απεργία σε ένα εργοστάσιο τελειώνει βίαια. Αστυνομία και μπράβοι του εργοστασίου διαλύουν τους απεργούς για να μπουν οι απεργοσπάστες. Τέσσερις εργάτες νεκροί και πολλοί τραυματίες. Την επόμενη ημέρα, 4 Μαΐου, οργανώνεται ειρηνική συγκέντρωση στην πλατεία Χίμαρκετ, που πνίγηκε στο αίμα.
Οι ομιλίες γίνονται κανονικά και πιάνει βροχή. Γύρω στις 10 το βράδυ οι συγκεντρωμένοι έχουν αρχίσει να διαλύονται, αφού η βροχή δυναμώνει. Στο βήμα βρίσκεται ο τελευταίος ομιλητής και στην πλατεία παραμένουν μερικές εκατοντάδες. Τότε, ομάδα 180 οπλισμένων αστυνομικών έφτασε στην πλατεία με σκοπό να διαλύσει την εναπομείνασα συγκέντρωση. Ο επικεφαλής καλεί τους συγκεντρωμένους να φύγουν για τα σπίτια τους.
Ο ομιλητής από το βήμα λέει ότι η συγκέντρωση είναι ειρηνική. Ξαφνικά έσκασε μια χειροβομβίδα. Η έκρηξη έγινε στο σημείο που ήταν οι αστυνομικοί. Τραυματίστηκαν 67, οι 7 πέθαναν στη συνέχεια από τα τραύματα. Η αστυνομία ανοίγει πυρ κατά των συγκεντρωμένων σκοτώνοντας ανθρώπους και τραυματίζοντας περισσότερους από 200. Η επίσημη καταγραφή είναι 4 νεκροί, χωρίς να υπολογίζει πόσοι τραυματίες πέθαναν στη συνέχεια.
Για τη χειροβομβίδα κατηγορήθηκαν χωρίς κανένα στοιχείο οκτώ αναρχοσυνδικαλιστές από τους οργανωτές της διαδήλωσης, οι περισσότεροι Γερμανοί μετανάστες. Η δίκη κατέληξε με συνοπτικές διαδικασίες στην καταδίκη σε θάνατο όλων, πλην ενός που καταδικάστηκε σε 15 χρόνια φυλακή. Η υπεράσπιση υποστήριξε ότι είναι όλοι αθώοι και η χειροβομβίδα ήταν προβοκάτσια από τους μπράβους συγκεκριμένου γραφείου ντετέκτιβ που τους προωθούσε στα εργοστάσια για τη συγκρότηση του απεργοσπαστικού μηχανισμού. Έγινε έφεση. Ο κυβερνήτης μετέτρεψε σε ισόβια δύο θανατικές ποινές. Ένας αυτοκτόνησε. Οι άλλοι 4 οδηγήθηκαν στην αγχόνη τραγουδώντας τη “Μασσαλιώτιδα”.
Η δίκη των “8” είναι μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις κακοδικίας στις ΗΠΑ. Το 1893, επτά χρόνια αργότερα, ο κυβερνήτης του Ιλινόις παραδέχτηκε ότι και οι 8 ήταν αθώοι. Μέχρι τώρα παραμένει ανεξακρίβωτο ποιος ήταν ο δράστης που έριξε τη χειροβομβίδα.
Η καθιέρωση του οκτάωρου
Πέρασαν 33 χρόνια από την εξέγερση στο Σικάγο το 1886 και 30 χρόνια από την καθιέρωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς το 1889 στο ιδρυτικό συνέδριο της 2ης Διεθνούς για να καθιερωθεί το οκτάωρο και όχι βέβαια να εφαρμοσθεί. Αυτό έγινε το 1919 στα Συνέδρια Ειρήνης που τερμάτισαν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την παρακολούθηση της γενίκευσης της οκτάωρης εργασίας στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο ανέλαβε το Διεθνές Γραφείο Εργασίας.
Είχε προηγηθεί ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918), η Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία (1917) και οι εξεγέρσεις σε Γερμανία και Ουγγαρία (1919).
Σήμερα -136 χρόνια από το Σικάγο, 133 από τη 2η Διεθνή και 103 χρόνια από την καθιέρωση του οκτάωρου το 1919- το τι γίνεται στη χώρα μας και στον κόσμο με τη μονόπλευρη διευθέτηση των εργασιακών σχέσεων, το ωράριο, τις συλλογικές συμβάσεις, τον ελεύθερο συνδικαλισμό, την μαύρη εργασία κ.ά. αποτελεί επίσης ένα άλλο κεφάλαιο. Αυτό της ιστορίας του σύγχρονου καπιταλισμού και του νεοφιλελευθερισμού…
Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Στην Κύπρο το Εργατικό Κίνημα γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και ανδρώθηκε με πολλές δυσκολίες στην επόμενη δεκαετία.
Η δε μάχη που κράτησε στη ζωή το συνδικαλιστικό κίνημα της Κύπρου ήταν στην δεκαετία του ’40 με τις μεγάλες και καθοριστικές απεργίες και κινητοποιήσεις σύσσωμης της εργατικής τάξης της Κύπρου, ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων.
Οι πρώτες προσπάθειες για ίδρυση Συντεχνιών στην Κύπρο αρχίζουν από το 1915. Ιδρύονται στη Λεμεσό δύο εργατικοί σύλλογοι των κτιστών και λιμενεργατών. Και οι δύο αυτοί σύλλογοι δεν μπόρεσαν να επιβιώσουν περισσότερο από δύο χρόνια. Δεν μπόρεσαν ν’ αναπτύξουν συνδικαλιστική δράση, περιορίστηκαν στο φιλανθρωπισμό και ερασιτεχνισμό. Γιατί η ηγεσία τους δεν αποτελείτο από εργάτες αλλά από ορισμένα στοιχεία της προοδευτικής διανόησης της εποχής εκείνης. Η πολύ νεαρή κι’ αριθμητικά μικρή εργατική τάξη, της εποχής, εκείνης, δεν είχε αποκτήσει ακόμα συνείδηση οργάνωσης και ταξική συνείδηση.
Σοβαρή προσπάθεια για δημιουργία συνδικαλιστικών εργατικών οργανώσεων στην Κύπρο γίνεται το 1920-1930. Αυτή η προσπάθεια πραγματοποιείται κάτω από την επίδραση της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης, που γίνεται στη Ρωσία, αυτά τα χρόνια και οι απόηχοι της φτάνουν στην Κύπρο. Οι πρώτοι κύπριοι κομμουνιστές, που ήταν οργανωμένοι στους πρώτους μαρξιστικούς κύκλους στην Κύπρο, αρχίζουν τις πρώτες σοβαρές προσπάθειες για την οργάνωση των εργατών σε συλλόγους, λέσχες και συντεχνίες. Με την πρωτοβουλία και σκληρή δουλειά των πρώτων κομμουνιστών ιδρύονται κατά την δεκαετία 1920-1930 εργατικά σωματεία, εργατικές λέσχες, συντεχνίες και πανεργατικοί σύνδεσμοι στη Λεμεσό και τη Λευκωσία.
Το 1926 τον Αύγουστο από τους μαρξιστικούς κύκλους ιδρύεται το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου, που μετέπειτα θα διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στην συνδικαλιστική οργάνωση της εργατικής τάξης της Κύπρου.
- Οι πρωτοπόροι συνδικαλιστές – κομμουνιστές καταδιώκονται, πετροβολούνται, μαυροπινακίζονται και φυλακίζονται από την αποικιακή αστυνομία και κυβέρνηση, την αστική και φεουδαρχική τάξη. Και η εκκλησία ρίχνει τα πυρά της κατά των πρωτοπόρων συνδικαλιστών που τους αποκαλεί: «άθεους».
Όμως παρ’ όλες τις δυσκολίες και βασανιστήρια οι πρώτοι συνδικαλιστές συνεχίζουν τον σκληρό τους δρόμο. Συνεχίζουν την πορεία τους.
Μέσα στις συνθήκες της παλμεροκρατίας, όπου λόγω της στάσης των Άγγλων ο κυπριακός λαός βρισκόταν σε εξαθλίωση, γίνονται και οι πρώτες μεγάλες κινητοποιήσεις και απεργίες, καθώς με την δημιουργία της ΠΣΕ-ΠΕΟ το 1941 οργανώνονται οι πιο κρίσιμοι και αποφασιστικοί αγώνες διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες δουλειάς, καλύτερα μεροκάματα και οκτώ ώρες εργασίας. Οι οργανώσεις που στήθηκαν εκείνη την περίοδο και οι απεργίες που έγιναν άνοιξαν τον δρόμο για τη θεμελίωση του εργατικού κινήματος της Κύπρου.
Παρά τις διώξεις της αστικής τάξης και της αστυνομίας, με τους μαυροπινακισμούς και τις απολύσεις από τις δουλειές αν και οι εργαζόμενοι ήταν σε τραγική κατάσταση δεν υποχώρησαν με αποτέλεσμα μέχρι την περίοδο του 1940 ένα μεγάλο τμήμα των εργατών να είναι πια οργανωμένο σε συντεχνίες.
Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1940 – 1950
Η δεκαετία 1940-1950 είναι η πιο ένδοξη στην ιστορία του εργατικού μας κινήματος καθώς μετά από πολιτικούς και ταξικούς αγώνες σταθεροποιούνται οι συντεχνίες.
Το 1948 ήταν η χρονιά των μεγαλύτερων και μαζικότερων απεργιακών αγώνων που έγιναν ποτέ στην Κύπρο. Οι απεργίες που εξελίχθηκαν σε ταξική αναμέτρηση μεταξύ της εργατικής και αστικής τάξης σε συνεργασία με την εργοδοσία, τις ξένες εταιρείες και την ηγεσία της εκκλησίας κράτησαν συνολικά 266 μέρες και πήραν μέρος 4.300 μεταλλωρύχοι, αμιαντωρύχοι, οικοδόμοι, με τη συμμετοχή και την συμπαράσταση ολόκληρης της εργατικής τάξης και του κυπριακού λαού. Όμως η δημιουργία της ΣΕΚ, ο αντικομουνισμός, οι απεργοσπαστικές ενέργειες της Δεξιάς και η αποικιοκρατία οδήγησαν στο κατηγορητήριο τους 18 ηγέτες της ΠΣΕ για συνομωσία ανατροπής του καθεστώτος. Η δίκη της Παγκύπριας Συντεχνιακής Επιτροπής (ΠΣΕ) το 1945 στάθηκε σημαντικός σταθμός στην ιστορία του αριστερού εργατικού κινήματος, γιατί έδωσε μια μεγάλη μάχη με την αποικιοκρατία και την κέρδισε, επειδή παρόλο που διαλύθηκε, άνοιξε τον δρόμο για την δημιουργία της Παγκύπριας Εργατικής Ομοσπονδίας (ΠΕΟ) στις 30-31 Μαρτίου 1946 στην Δ’ Παγκύπρια Συντεχνιακή Συνδιάσκεψη.
Σ’ αυτή τη δεκαετία το εργατικό κίνημα κέρδισε μεταξύ άλλων:
- Αναπροσαρμογή των ημερομισθίων βάσει του Τιμαρίθμου (Α.Τ.Α.)
- Χορήγηση οικογενειακού επιδόματος κατά 3 γρόσια την ημέρα από το δεύτερο μέχρι το τέταρτο παιδί.
- Παραχώρηση αστικού επιδόµατος 3 γρόσια την ηµέρα (για όσους Κυβερνητικούς εργάτες, κατοικούσαν στις πόλεις).
- Παραχώρηση 10 ηµερών άδειας ανάπαυσης µε πληρωµή στους τακτικούς εργάτες.
- Φιλοδώρηµα στους τακτικούς όταν αφυπηρετούν.
- Εξασφάλιση ιατρικής περίθαλψης
- Πληρωµή επιδόµατος ασθένειας
- Προειδοποίηση µιας βδοµάδας στους τακτικούς εργάτες σε περίπτωση απόλυσης.
- Βελτίωση των Τεχνικών Σχολών
Για το τιµαριθµικό επίδοµα θα συνεχιστούν οι αγώνες στους κλάδους που δεν το κέρδισαν ως το 1960-1970.
Κι’ αγώνας συνεχίζεται µέχρι σήµερα για επαναφορά και απόδοση ολόκληρου του τιμαριθμικού επιδόματος.
1958: Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ
ΚΟΙΝΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ
Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, οι εργαζόμενοι της Κύπρου δεν διαχωρίζονταν σε ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους. Μαζί πάλευαν, μαζί γιόρταζαν την Πρωτομαγιά
Μέχρι το 1958 που ο διαχωρισμός που επέφεραν οι εθνικιστικές και σοβινιστικές δυνάμεις, έθεσε τέρμα στη συμβίωση ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων.
Περιττό να αναφέρουμε ότι πρωτοπόρα στον κοινό αγώνα και τους κοινούς γιορτασμούς ήταν η ΠΕΟ.
Οι Τουρκοκύπριοι εργαζόμενοι είχαν περισσότερη εμπιστοσύνη στην ΠΕΟ παρά στις τουρκοκυπριακές Συντεχνίες. Η ΠΕΟ τότε από τα 16 χιλιάδες µέλη που είχαν Συντεχνίες της, οι 4.000 ήταν Τουρκοκύπριοι, ενώ οι Τουρκοκυπριακές Συντεχνίες δεν είχαν περισσότερα των 2000 µελών-Τουρκοκυπρίωνν.
Η δράση της ΕΟΚΑ και της ΤΜΤ έσπειρε το μίσος ανάμεσα στον πληθυσμό με τη συνέργεια των Άγγλων αποικιστών.
Η κατάσταση έγινε πάρα πολύ έκρυθμη και στο τέλος η ΤΜΤ ανάγκασε τους τουρκοκύπριους εργαζόμενους να αποχωρήσουν από την ΠΕΟ.
Ήταν ο τελευταίος εορτασμός.
ΞΑΝΑ ΜΑΖΙ ΜΕΣΑ ΣΕ ΝΕΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Οι εργαζόμενοι της Κύπρου έσμιξαν ξανά μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων και έκτοτε πραγματοποιούν κοινούς γιορτασμούς και έχουν κοινές δράσεις.
