Το θέμα της αποκεντρωμένη ομοσπονδίας το έφεραν όμως στην επικαιρότητα, αλλά δεν της δόθηκε η πρέπουσα σημασία από τα πλείστα ΜΜΕ, οι εργαζόμενοι στο Τμήμα Αρχαιοτήτων που διαμαρτύρονται για την πρόθεση της κυβέρνησης να τους μετακινήσει από το Υπουργείο Μεταφορών και να τους εντάξει στο υπό «κατασκευήν» υφυπουργείο Πολιτισμού.
Η πρόταση Αναστασιάδη
Η πρόταση Αναστασιάδη δεν έγινε σε κενό αέρος αλλά εκπονήθηκε μετά το Κραν Μοντανά όπου ο Πρόεδρος συνειδητά, κατά την άποψη μας, στράφηκε σε άλλες μορφές λύσης του Κυπριακού ύστερα από το ναυάγιο των συνομιλιών.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα έκανε αναφορές στην αποκεντρωμένη ομοσπονδία χωρίς ποτέ να διευκρινίζει το περιεχόμενο της.
Το εξασέλιδο έγγραφο με τις προτάσεις Αναστασιάδη για αποκεντρωμένη ομοσπονδία αποκάλυψε η «Καθημερινή» στις 7 Νοεμβρίου και σύμφωνα με το δημοσίευμα η Ελληνοκυπριακή πλευρά θέτει ως προϋπόθεση την κατάργηση των εγγυήσεων και την απόσυρση των στρατευμάτων.
Επίσης ζητά την αποδοχή της θέσης για ουσιαστικές εδαφικές αναπροσαρμογές.
Όταν ικανοποιηθούν αυτές οι θέσεις τότε θα ξανατεθεί το αίτημα της Τουρκοκυπριακής πλευράς για μια θετική ψήφο σε όλα τα ομοσπονδιακά σώματα και θεσμούς.
Η πρόταση στηρίζεται πλήρως στα ψηφίσματα και στις παραμέτρους των Ηνωμένων Εθνών, και βασίζεται στο πλαίσιο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας όπως έχει συμφωνηθεί στις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου το 1977 και το 1979.
Η πρόταση, όπως σημειώνεται, σέβεται πλήρως τα έξι σημεία του πλαισίου Γκουτέρες ενώ παράλληλα ανταποκρίνεται πλήρως στη θέση των Τουρκοκυπρίων για την αποτελεσματική συμμετοχή.
Η Κεντρική Κυβέρνηση θα έχει εξουσίες, που θα διασφαλίζουν την μία κυριαρχία, τη μία διεθνή προσωπικότητα, και μία ιθαγένεια. Θα φροντίζει για τις εφαρμοσμένες εξουσίες, που είναι αναγκαίες για να φέρουν σε πέρας την δουλειά των ομοσπονδιακών αρχών.
Θα έχει εξουσίες που απαιτούνται για την συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την υλοποίηση των διεθνών υποχρεώσεων.
Η αποκεντρωμένη Ομοσπονδία θα έχει λιγότερες από 22 ή 24 αρμοδιότητες που έχουν ήδη συμφωνηθεί για την Κεντρική Κυβέρνηση.
- Στις συνιστώσες πολιτείες μεταφέρονται η προστασία των αρχαιοτήτων, πολιτιστική κληρονομιά, αδειοδότηση ανασκαφών, διαχείριση Ευρωπαϊκών ταμείων, μετεωρολογία , περιβαλλοντική πολιτική , και άλλοι υποτομείς της κεντρικής Κυβέρνησης.
Δημιουργούνται τριμελή συντονιστικά σώματα, όπως η Αρχή Αγροτικών Πληρωμών, Συμβούλιο Ασφαλείας Τροφίμων Αρχή Ραδιοτηλεόρασης και άλλοι επαγγελματικοί οργανισμοί.
Το προβληματικό της πρότασης
Η πρόταση του Προέδρου δόθηκε στα κόμματα όταν έγινε συζήτηση στην τελευταία συνάντηση στο Εθνικό Συμβούλιο. Ωστόσο τουλάχιστον το ΑΚΕΛ επιμένει ότι η πρόταση πρέπει να συζητηθεί στο Εθνικό Συμβούλιο.
Το ΑΚΕΛ εκτιμά ότι στο έγγραφο εκείνο που περιλαμβάνεται ως αρχική ιδέα, να γίνεται ανάθεση εφαρμογής αρμοδιοτήτων από την κεντρική κυβέρνηση στο πλαίσιο της ομοσπονδίας, στις περιφέρειες, είναι κάτι το οποίο περιλαμβάνεται στις υφιστάμενες συγκλίσεις και δεν είναι κάτι καινούριο.
Ωστόσο ελλοχεύουν κίνδυνοι από κάποιες αναφορές του εγγράφου.
- Πολιτικά κόμματα επισημαίνουν ότι δεν θα πρέπει η αποκέντρωση να οδηγεί σε οποιασδήποτε μορφής συνομοσπονδιακών μοντέλων, με την παραχώρηση στις συνιστώσες πολιτείες οποιονδήποτε εξουσιών που θα τα καθιστά κυρίαρχα και ανεξάρτητα.
Επειδή έγινε πολλές φορές λόγος από κυβερνητικής πλευράς για να δοθούν εξουσίες στις συνιστώσες πολιτείες και μια τέτοια εξουσία είναι π.χ. η διοίκηση των λιμανιών, αυτό παραπέμπει σε συνομοσπονδιακό μοντέλο αφού τα λιμάνια, που αποτελούν τις πύλες εισόδου της Κύπρου, έχουν μεγάλη σημασία για το σύνολο του κράτους και γι’ αυτό το λόγο πρέπει η εξουσία τους να παραμείνει στο κεντρικό κράτος.
Η περίπτωση του Τμήματος Αρχαιοτήτων
Πολλές φορές τόσο ο Πρόεδρος του ΔΗΣΥ όσο και άλλα στελέχη του κόμματος και της κυβέρνησης είχαν δηλώσει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα να δοθούν εξουσίες στις συνιστώσες πολιτείες διότι με αυτό τον τρόπο θα αποκεντρωθεί η κεντρική εξουσία και θα μειωθούν δραστικά τα σημεία τριβής. Ειδικότερα ο Αβέρωφ Νεοφύτου έφερνε ως παράδειγμα το θέμα των κουρείων, των κομμωτηρίων και ανάμεσα σε αυτά έριχνε και το θέμα των αρχαιοτήτων.
- Στην πρόταση Αναστασιάδη αναφέρεται ότι στις συνιστώσες πολιτείες μεταφέρονται η προστασία των αρχαιοτήτων, πολιτιστική κληρονομιά, αδειοδότηση ανασκαφών, διαχείριση Ευρωπαϊκών ταμείων, μετεωρολογία, περιβαλλοντική πολιτική και άλλοι υποτομείς της κεντρικής Κυβέρνησης.
Μπορεί να φαίνονται επουσιώδεις αυτές οι εξουσίες όμως στο βάθος υπάρχει πρόβλημα.
Όπως πολύ σωστά τόνισαν οι εργαζόμενοι στο Τμήμα Αρχαιοτήτων, οι αρχαιότητες και ο πολιτισμός ανήκουν συνολικά στην Κύπρο και επιστημονικά δεν διαχωρίζονται σε χριστιανικές, μουσουλμανικές, φράγκικες ή σε οτιδήποτε άλλο.
Η παραχώρηση της προστασίας των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς όπως και η αδειοδότηση ανασκαφών δεν είναι απλό θέμα.
- Με την παραχώρηση τους στις συνιστώσες πολιτείες, αυτόματα διαχωρίζεται ο πολιτισμός της Κύπρου σε Ελληνοκυπριακό και Τουρκοκυπριακό και ενισχύει τον διαχωρισμό αντί την επανένωση.
Ποιος εγγυάται ότι αυτές οι εξουσίες δεν θα αποτελέσουν σημείο διαμάχης σε μια τέτοια περίπτωση αν π.χ. η ε/κ πλευρά δίνει άδειες για ανασκαφές ή για συντήρηση μνημείων που αναδεικνύουν την ελληνικότητα της Κύπρου; Και τι θα γίνει σε περίπτωση που η αντίστοιχη τ/κ εξουσία δεν δώσει τέτοιες άδειες επειδή οι χώροι που θα γίνουν ανασκαφές ή συντηρήσεις αναδεικνύουν τον ελληνικό πολιτισμό;
- Από την άλλη ακούγεται παράλογο η μια εξουσία να έχει την ευθύνη για μνημεία, ανασκαφές, αναστηλώσεις κ.ο.κ. που εντάσσονται στη διοικητική της περιφέρεια αλλά αφορούν την άλλη κοινότητα;
- Δεν είναι παράλογο να είναι αρμόδια για το τέμενος Χαλά Σουλτάν στη Λάρνακα η ε/κ εξουσία και για τη Σαλαμίνα η τ/κ εξουσία;
Ενώ αν η αρμοδιότητα παραμείνει στο κεντρικό κράτος, τότε δεν θα υπάρχει κίνδυνος να ισχύσουν τα όσα αναφέραμε.
Κι εδώ μπαίνει και μια άλλη πτυχή που αφορά το υφυπουργείο Πολιτισμού το οποίο ουσιαστικά προορίζεται, με βάση το νομοσχέδιο, να επιλαμβάνεται μνημείων του ελληνικού Πολιτισμού της Κύπρου. Τι θα γίνει με τις άλλες αρχαιότητες, με τα άλλα πολιτιστικά και πολιτισμικά σημεία της Κύπρου, αφού όλοι ξέρουμε ότι ανέκαθεν η Κύπρος ήταν πολυπολιτισμικός χώρος;
Εγγύηση η ισχυρή κεντρική εξουσία
Πλέον αποδεικνύεται πως η πολιτική Αναστασιάδη – ΔΗΣΥ, ο οποίος υποστηρίζει πλήρως την αποκεντρωμένη ομοσπονδία, υποβοηθά τον διαχωρισμό και δεν προάγει την επανένωση σε όλες τις πτυχές της κυπριακή πραγματικότητας.
- Η κυβέρνηση και ο Ν. Αναστασιάδης πρέπει να επανεξετάσουν την πρόταση τους και να σκεφτούν σοβαρά όλες τις παραμέτρους ώστε να μην υποβοηθούν και την Τουρκία να προβάλλει το αίτημα της για λύση δύο κρατών και να επικαλείται αύριο τις προτάσεις Αναστασιάδη.
Μία ήταν και παραμένει η σωστή συνταγή για λύση, επανένωση και απελευθέρωση της Κύπρου από την κατοχή. Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία όπως προνοείται από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, βασισμένη και στις συγκλίσεις που συμφωνήθηκαν επί Χριστόφια και Ταλάτ. Κάθε βήμα απομάκρυνσης από αυτά, αποδεδειγμένα οδηγεί σε άλλες, ανεπιθύμητες ατραπούς.
