Οι ρυθμοί που η Κύπρος ακολουθεί στο θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων είναι αργοί και πολλές φορές η κατεύθυνση λανθασμένη, δηλώνει ο Λέκτορας του ΤΕΠΑΚ στο Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και τέως Επίτροπος Περιβάλλοντος, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, ο οποίος θεωρεί πως, όταν η Κύπρος αποφασίσει ν` ακολουθήσει τις σωστές πρακτικές των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, θα χρειαστεί 20 χρόνια για να φτάσει στα δικά τους επίπεδα.
Σε συνέντευξη του στο ΚΥΠΕ, ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου δεν διστάζει να αναφέρει πως στα θέματα διαχείρισης αποβλήτων “δυστυχώς είμαστε χάλια” και “είμαστε απαράδεκτοι”, αφού τα στατιστικά στοιχεία μάς φέρνουν στις τελευταίες θέσεις, με τα περισσότερα απόβλητα να καταλήγουν στις χωματερές, ενώ την ίδια ώρα, ο κάθε Κύπριος παράγει καθημερινά 2 κιλά σκουπίδια, το μεγαλύτερο αριθμό από κάθε άλλο Ευρωπαίο πολίτη.
Αυτό που άμεσα πρέπει να κάνουμε, τονίζει, είναι η εφαρμογή της υποχρεωτικής ανακύκλωσης, με ξεχωριστή συλλογή των οργανικών αποβλήτων, ενώ θεωρεί επιβεβλημένη τη νομοθετική ρύθμιση για σύσταση κοινωνικών εταιρειών διαχείρισης αποβλήτων και την αύξηση των προστίμων σε όσους παρανομούν “πετώντας τα σκουπίδια τους όπου φτάσουν”.
Ελαχιστοποίηση, Επαναχρησιμοποίηση, Ανακύκλωση
Η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία ιεραρχεί τη διαχείριση των αποβλήτων σε πέντε στάδια – πρόληψη, προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση ενέργειας και διάθεση – ωστόσο σήμερα έχει επικρατήσει “ο κανόνας των τριών R”, που αναφέρεται στην ελαχιστοποίηση (Reduce), την επαναχρησιμοποίηση (Reuse) και την ανακύκλωση (Recycle) των αποβλήτων.
“Αν και ο κανόνας των τριών R είναι πολύ διαδεδομένος στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια, στην Κύπρο έχουμε πολύ δρόμο ακόμα”, ανέφερε ο κ.Θεοπέμπτου, προσθέτοντας ότι “την πολιτική της μείωσης την έχουμε συντάξει αλλά ακόμα δεν έχουμε δει απτές πρακτικές και παραδείγματα εφαρμογής, ενώ η πολιτική της επαναχρησιμοποίησης μάς είναι σχεδόν άγνωστη”.
Σε ό,τι αφορά στην ανακύκλωση, ο Λέκτορας του ΤΕΠΑΚ, θεωρεί πως σαν Κύπρος έχουμε κάνει βήματα, ωστόσο υπάρχουν υλικά για τα οποία οι πρακτικές ανακύκλωσης τους δεν βρίσκονται στο σωστό δρόμο, όπως τα ελαστικά, το γυαλί, τα οικιακά και τα οικοδομικά απόβλητα.
Σε καλό δρόμο, προσθέτει, βρίσκεται η ανακύκλωση των συσκευασιών, όπως επίσης και η ανακύκλωση των αυτοκινήτων, “γιατί τα μέταλλα έχουν μια αξία και όλοι ενδιαφέρονται”, ενώ στη σωστή πορεία βρίσκονται και η ανακύκλωση μπαταριών και χαρτιού και των υγρών αποβλήτων, μέσω των συστημάτων αποχέτευσης των πόλεων.
“Στην ανακύκλωση ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών συσκευών υπάρχει υπεύθυνη εταιρεία, οι κάδοι στα καταστήματα, η πρόνοια της νομοθεσίας να ζητήσεις να πάρουν πίσω το ψυγείο σου χωρίς κόστος για ανακύκλωση, αλλά αυτό χρειάζεται περισσότερη προώθηση, με τη συμβολή των Δήμων και των Κοινοτήτων”, πρόσθεσε.
Ως ” τεράστιο πρόβλημα” για τον τόπο μας, κρίνει ο κ.Θεοπέμπτου τα οργανικά απόβλητα, τα οποία καταλήγουν στα σκουπίδια και αποτελούν τη βασική αιτία για τις πυρκαγιές και τη δυσοσμία, “ενώ μπορούσαμε να τα κάνουμε πέλλετ και μπρικέτες για τα τζάκια και κομποστοποίηση “.
Για να επιτύχουμε κάτι τέτοιο, ανέφερε, θα πρέπει μαζί με τον κάδο ανακύκλωσης των συσκευασιών, να προστεθεί ένας ακόμη κάδος στις οικίες μας, αποκλειστικά για οργανικά απόβλητα (φυτικά και ζωικά κατάλοιπα κουζίνας, μαγειρεμένα φαγητά, κλαδέματα, γρασίδι και ξηρά φύλλα και κλαδιά) και η ανάληψη από μια εταιρεία, της ευθύνης να συλλέγει, να επεξεργάζεται και να πωλεί το νέο προϊόν που θα παραχθεί.
Αν εφαρμόζαμε αυτή την τακτική, υπογράμμισε ο Λέκτορας του ΤΕΠΑΚ, “θα στερούσαμε υλικό από τους σκυβαλότοπους, μειώνοντας δραματικά τους όγκους των οικιακών αποβλήτων, θα παράγαμε ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, θα δημιουργούσαμε εδαφοβελτιωτικό, γιατί τα κυπριακά εδάφη έχουν χάσει την εφορία τους και αυτό θα άνοιγε πολλές νέες δουλειές, γιατί ένα τέτοιο σύστημα χρειάζεται μονάδες και προσωπικό”.
Υπογράμμισε πως στην Κύπρο υπάρχουν μονάδες που θα μπορούσαν να δεχθούν τα οικιακά απόβλητα, εφόσον αναβαθμίσουν τα συστήματα τους για την επιβαλλόμενη από τη νομοθεσία παστερίωση και φυσικά, συνέχισε, “αρκεί να τους τα στέλναμε”.
Ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου τόνισε πως το κράτος θα πρέπει επιτέλους να θεσπίσει νομοθεσία για τη δημιουργία και λειτουργία κοινωνικών εταιρειών διαχείρισης αποβλήτων, μια δημοφιλή πρακτική στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η οποία βοηθά αφενός στο κομμάτι της επαναχρησιμοποίησης και αφετέρου, δίνει την ευκαιρία σε λήπτες δημόσιου βοηθήματος να βρουν εργασία και να αποκόψουν την οικονομική εξάρτηση τους από το κράτος.
Όπως εξήγησε, αυτές οι κοινωνικές επιχειρήσεις δεν έχουν στόχο το κέρδος αλλά την εξασφάλιση των μισθών των ατόμων που την αποτελούν και ο ρόλος τους είναι η παραλαβή και επαναχρησιμοποίηση σκουπιδιών, που αντί να καταλήγει στα σκουπίδια, μπορεί να βρει μια νέα χρήση, “μια δεύτερη ζωή”.
“Στο εξωτερικό, ο ογκώδης οικιακός εξοπλισμός, όπως τα έπιπλα, καταλήγει στις κοινωνικές επιχειρήσεις, που αναλαμβάνουν να τον παραλάβουν, να κάνουν μικροεπιδιορθώσεις και να τον δώσουν σε ένα κατάστημα που θα τα πωλήσει σε χαμηλές τιμές, ενώ μπορεί κάποια από αυτά τα αντικείμενα να προσφερθούν σε οικογένειες που έχουν οικονομικές ανάγκες”, είπε ο κ.Θεοπέμπτου.
Δυστυχώς, σημείωσε, στην Κύπρο βλέπουμε ακριβώς το αντίθετο, “βλέπουμε καναπέδες, τραπέζια και άλλα μεγάλα οικιακά έπιπλα πεταγμένα στη φύση”, ενώ υπενθύμισε πως το θέμα της νομοθετικής ρύθμισης γι αυτές τις κοινωνικές επιχειρήσεις είχε μελετηθεί από την κυπριακή Κυβέρνηση “αλλά για άγνωστο λόγο έχει σταματήσει την προώθηση του”.
Τόνισε μάλιστα πως, σε μια δύσκολα οικονομική περίοδο, πολλοί από τους σημερινούς άνεργους, θα επέλεγαν τη σύσταση μιας τέτοιας κοινωνικής επιχείρησης, “αρκεί να τους δώσεις ένα νομοθετικό πλαίσιο που θα τους βοηθήσει να έχουν ένα εισόδημα”.
Μια άλλη προσφιλής πρακτική στην κεντρική Ευρώπη, συνέχισε ο κ.Θεοπέμπτου, είναι ο καθορισμός συγκεκριμένης μέρας της εβδομάδας για κάθε συνοικία της πόλης, όπου οι πολίτες βγάζουν έξω από τα σπίτια τους τον οικιακό εξοπλισμό που πλέον δεν χρειάζονται, αλλά βρίσκεται σε λειτουργήσιμη κατάσταση και τον διαθέτουν δωρεάν σε άλλους πολίτες που θα φτάσουν στην περιοχή για να εντοπίσουν χρήσιμα για τους ίδιους αντικείμενα. Όσα δεν διατεθούν παραλαμβάνονται από συνεργείο του Δήμου, ο οποίος τα μεταφέρει στο δημοτικό κατάστημα.
Οι δε εκδηλώσεις σε σχολεία για ανταλλαγή και διάθεση σχολικών ειδών σε μαθητές, πρόσθεσε ο Λέκτορας του ΤΕΠΑΚ, αποτελούν ένα σύνηθες φαινόμενο σε άλλες χώρες της Ευρώπης και υπέδειξε πως “εμείς δεν το κάναμε μέχρι τώρα, αλλά χρειάστηκε να έχουμε την οικονομική κρίση για να γίνει κάτι τέτοιο”.
Ο κ. Θεοπέμπτου επέκρινε ακόμη τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τους σκυβαλότοπους, όπου παρά τις ευρωπαϊκές οδηγίες και τις σημάνσεις στις εισόδους τους, που καθορίζουν τα υλικά που μπορούν να γίνουν δεκτά, “καταλήγουν στους σκυβαλότοπους ότι μπορεί να φανταστείτε”.
“Αν αλλάξουμε την πολιτική μας, μπορούμε σε 20 χρόνια να φτάσουμε τα επίπεδα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, αλλά με τη σημερινή πολιτική της κατασκευής τεραστίων διαστάσεων και δυναμικότητας μονάδων, που ετοιμάζεται να κτίσει το κράτος για να δέχεται τα απόβλητα, δεν πετυχαίνεις αυτά τα πράγματα”, δήλωσε ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου.
Τα σημαντικότερα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, τα οποία πρέπει να εφαρμόσουμε άμεσα, σημείωσε, πρέπει να είναι η υποχρεωτική ανακύκλωση, συμπεριλαμβανόμενων των οργανικών αποβλήτων, ενώ ακολουθεί η ανάγκη για θέσπιση νομικού πλαισίου σύστασης κοινωνικών εταιρειών για επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων και η αύξηση των προστίμων στους παρανομούντες.
Ερωτηθείς αν ο τρόπος αντιμετώπισης των αποβλήτων είναι θέμα νοοτροπίας, απάντησε πως “τη νοοτροπία μπορείς να την αλλάξεις με εκστρατείες ενημέρωσης, με σχεδιασμό, αλλά αν δεν δώσεις τις λύσεις, τότε τι θα κάνει κάποιος που θέλει να απαλλαγεί από μια παλιά καρέκλα;”. “Θα την πετάξει στα σκουπίδια”, συμπλήρωσε.
** Η συνέντευξη εντάσσεται στο πλαίσιο του έργου Rethink Reduce-Reuse-Recycle, το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+ της ΕΕ (Κωδικός έργου: LIFE13 INF/CY/000910). Ανάδοχος Φορέας: ΡΙΚ. Εταίροι: GreenDot Κύπρου, Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας και Περιβάλλοντος, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, ΚΥΠΕ, Fost Plus Βελγίου**
