Το ποιος έχει την βασική ευθύνη για την πορεία που ακολούθησε η Κυπριακή Οικονομία είναι ένα θέμα για οποίο θα μπορούσαμε να συζητούμε επί ώρες. Ο καθένας, ανάλογα με τις παραμέτρους που κρίνει ως πιο σημαντικές, εξάγει και τα αντίστοιχα συμπεράσματα. Επί τούτου όμως τρία σημεία – δείκτες είναι καθοριστικά για το πλαίσιο της συζήτησης:
Πρώτο η αιτία προσφυγής εξ αρχής στο μηχανισμό. Η Κύπρος προσέφυγε στον μηχανισμό για να καλύψει τα ελλείμματα σε κεφάλαιο που είχαν οι Κυπριακές τράπεζες, με βάση τους δείκτες που καθόριζε η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών. Αν η Οικονομία της Κύπρου δεν είχε αυτή τη δέσμευση και εφόσον μπορούσε να δανείζεται από τις αγορές είναι ξεκάθαρο ότι το Κράτος θα μπορούσε να καλύπτει τα δημοσιονομικά ελλείμματα που θα παρουσιάζονταν.
Δεύτερο, οι αιτίες που μας οδήγησαν εκτός αγορών. Η σύνδεση των τραπεζών με την Ελλάδα και το πολύ μεγάλο μέγεθος του τραπεζικού τομέα σε σχέση με το ΑΕΠ, που έκανε την όποια αναγκαία διάσωση σχεδόν αδύνατη, ήταν οι αιτίες εξόδου της Κύπρου από τις διεθνείς αγορές. Αναφορές υπήρξαν και στα διαρθρωτικά προβλήματα και τα δημοσιονομικά ελλείμματα, ως παράγοντες όμως επιδείνωσης του πολύ αρνητικού οικονομικού πλαισίου που είχε δημιουργηθεί λόγω του ασθενικού τραπεζικού τομέα και του κουρέματος των ελληνικών ομολόγων. Η έξοδος από τις αγορές και η συνεπακόλουθη αδυναμία αναχρηματοδότησης του δημοσίου χρέους ανάγκασαν την Κυπριακή Δημοκρατία να αποταθεί στο μηχανισμό και για τη στήριξη των δημοσίων οικονομικών.
Τρίτο, οι τελικές ανάγκες – ζημίες που κατέγραψε ο τραπεζικός τομέας σε σχέση με το τι αποδείχθηκε ότι ήταν τα πραγματικά δημοσιονομικά ελλείμματα. Η πρώτη εκτίμηση για τις ανάγκες χρηματοδότησης είναι χαρακτηριστική. Η Τρόικα έκανε λόγο για πρόγραμμα που θα έφθανε τα 10 δις για τον τραπεζικό τομέα σε σχέση με μόλις 1,8 δημοσιονομικά ελλείμματα τριετίας.
Αν στα πιο πάνω προσθέσουμε τα όσα μύρια βλέπουν το φως της δημοσιότητας σε σχέση με τη διαχείριση των τραπεζών, τα δάνεια στα Δ.Σ, τα δάνεια χωρίς εγγυήσεις σε μονές, τα αξιόγραφα, τις αγορές ομολόγων, τις αγοραπωλησίες τραπεζών σε Ρωσία, Ρουμανία, Σερβία κτλ δεν μπορούμε παρά αβίαστα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο τραπεζικός τομέας βρισκόμενος απέναντι σε μια πρωτοφανή υπερδιόγκωση καταθέσεων αλλά και την ευφορία που υπήρξε στο οικονομικό προσκήνιο την περίοδο 2004 – 2009 συμπεριφέρθηκε όχι απλώς επιπόλαια αλλά καταστροφικά για το σύνολο της Κυπριακής Οικονομίας.
Και δυστυχώς αν η κοινή γνώμη αλλά και η ηγεσία του τόπου δεν αποδεχθούν την πραγματικότητα δεν υπάρχει πραγματική ελπίδα σωτηρίας για την εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος στο μέλλον. Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι τα υπερβολικά ελλείμματα υπήρξαν ο καθοριστικός παράγοντας προσφυγής στο μνημόνιο. Με βάση αυτή την άποψη, η δήθεν μη συμμόρφωση μας στις υποδείξεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατ’ επέκταση η μη εφαρμογή της πολιτικής του καλού παιδιού μας οδήγησαν σε αδιέξοδα.
Ωστόσο ακόμα και όταν η Κύπρος προσπάθησε να επιδιώξει τη συμμόρφωση και κατέληξε σε καταρχήν συμφωνία επί του μνημονίου το Νοέμβρη του 2012 αποδείχθηκε περίτρανα ότι οι επιδιώξεις επί της Κύπρου ήταν άλλες. Εξ ου και η σκόπιμη αργοπορία για την επίτευξη συμφωνίας μετά από τις περίφημες δηλώσεις περί ξεπλύματος χρήματος. Αν λοιπόν υπήρχε η έγκαιρη συμμόρφωση, σήμερα θα βρισκόμασταν δυστυχώς και πάλι στον ίδιο παρονομαστή. Διότι η τελική συμφωνία καταδεικνύει τις βασικές επιδιώξεις των δανειστών αλλά και το γιατί άργησαν τόσο πολύ να καταλήξουν σε συμφωνία.
Παρόλα αυτά όμως τα αποτελέσματα και η τελική ετυμηγορία για τις ευθύνες μικρή σημασία έχουν δίπλα σε μια οδυνηρή διαπίστωση, η οποία ειρήσθω εν παρωδώ δεν έχει αμφισβητηθεί ούτε από τους ίδιους τους Κυβερνώντες: Η απόφαση του Μάρτη, όπως και αν έχουμε οδηγηθεί σε αυτή, αποτελεί δείγμα πρωτοφανούς έλλειψης αντίστασης από πλευράς της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι αν θέλετε απόδειξη αδυναμίας της δικής μας πλευράς να αξιώσει στα πλαίσια της ούτω καλούμενης ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, την υπεράσπιση των ελάχιστων δικαιωμάτων που εκπηγάζουν από μια τέτοια ευρωπαϊκή αρχή.
Πιο συγκεκριμένα, είναι το αποτέλεσμα της τακτικής την οποία ακολούθησε η Κυπριακή Κυβέρνηση. Η διαπραγμάτευση για το μνημόνιο και η μάχη που θα έδινε ο κ. Αναστασιάδης ήταν μονάχα πρόταξη σε μια εκ προοιμίου συμφωνημένη μεταξύ των Κυβερνώντων αρχή: Το μνημόνιο θα κλείσει με την ικανοποίηση της όποιας αξίωσης από την Τρόικα γιατί έτσι θα διατηρήσει η Κύπρος την εικόνα του «έντιμου» εταίρου, με ότι και αν συνεπάγεται αυτό για τον Κυπριακό Λαό, όποιες θυσίες και αν επωμιστεί και παρά τις περί αντιθέτου δεσμεύσεις.
Αυτή η τακτική έφερε την αποδοχή των ιδιωτικοποιήσεων, την αδιαλλαξία της Τρόικας για ηπιότερες λύσεις και όπως φαίνεται και από πρόσφατες αναφορές Ευρωπαίων αξιωματούχων την κατάθεση στο τραπέζι από τη δική μας πλευρά της λύσης του κουρέματος, ακόμα και των ασφαλισμένων καταθέσεων, που ουσιαστικά αποτέλεσε την ταφόπλακα του τραπεζικού μας συστήματος.
Περάν της εμφανούς πολιτικής ασυνέπειας που συνοδεύει αυτή την απόφαση – υποταγή της Κυβέρνησης, δύο πολύ βασικά ερωτήματα θα πρέπει να απαντηθούν από την Κυβέρνηση:
Πρώτο, κατά πόσο στο μέλλον σε αντίστοιχες περιπτώσεις θα πρέπει να αναμένουμε ανάλογες πολιτικές αποφάσεις, μειωμένων αντιστάσεων και περιορισμένης προετοιμασίας;
Δεύτερο και ίσως πιο σημαντικό, πότε ν’ αναμένουμε να δούμε τον ηγέτη της Κυπριακής Δημοκρατίας να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και ν’ αποδείξει το γιατί ο Λαός τον έχει εμπιστευθεί; Πιο απλά, πότε θα είναι σε θέση να δικαιολογήσει την εκλογή του στο ύπατο αξίωμα; Φαντάζομε η απάντηση δεν είναι «…όταν προτρέχει να βγάλει τα χρήματα του από τη χώρα…»
